Đã là dân HN, hẳn ai cũng từng có ý nghĩ đập bỏ cha cái loa phường đi. Tiếng loa như khoan vào tai hai buổi sáng chiều là đặc sản người kinh đô phải chịu đựng bao nhiêu năm ròng rã, cho đến khi cửa khung nhôm kính cách âm ra đời giúp ta thoát khỏi những tiếng động không mong muốn. Dù HN đã rục rịch bỏ loa phường từ những năm 2000, nhưng tận 2015, loa ở chỗ tôi vẫn hoạt động đều đặn, sáng tầm 7h và chiều 5h. Nhà tôi cách loa khoảng chục số nhà mà vẫn thấy nhức đầu, những nhà ngay cạnh không hiểu sống ra sao? Loa phường khó chịu trước hết vì nội dung. Trừ một số dịp hữu ích như tìm trẻ lạc hay ngày xưa báo lịch cắt điện, hoặc như dạo cov.id; còn lại loa chỉ đọc những văn bản phường không ai quan tâm, đọc báo, hoặc phát nhạc cách mạng. Nhạc thì rè rè tậm tịt, như kiểu người ta bật ra từ những băng cát xét năm 90. Giờ phát cũng không còn phù hợp, vì cái thời cả thành phố đi làm nhà nước và chung một lịch sinh hoạt không còn nữa. 7h sáng có người vẫn nằm ngủ mà.
Nhưng loa phường ở đâu ra? Tiền thân của nó là hệ thống loa Đài Truyền Thanh HN do Liên Xô lắp đặt năm 1956. Theo các cụ bô lão, ngày xưa 4 rưỡi sáng loa đã hoạt động ở thôn quê, phát chương trình Vươn Thở gọi mọi người tập thể dục. Ở HN phát muộn hơn, lúc 5h. Khi Mỹ mở rộng oanh tạc, loa phường giúp thông báo các vị trí sơ tán, nhờ vậy cứu sống nhiều người. Vì chiến công này, loa phường được phủ khắp nơi. Đây cũng là công cụ tuyên truyền và cập nhật thông tin hiệu quả trước khi radio và TV đủ rẻ để nhà nào cũng sắm. Nhưng kể từ thời internet, loa dần trở thành một thứ lạc hậu. Ta thấy nó phiền nhiều hơn là có ích.
Năm 2017, ông Chung chủ tịch HN cho rằng loa phường đã hoàn tất sứ mệnh lịch sử và nên bỏ. Khảo sát cho thấy hơn 70% người dân đồng tình. 30% cho rằng loa gắn với lịch sử của HN, nên bảo tồn. Họ cho rằng có tiếng loa đỡ phải đặt báo thức sáng, chiều cứ nghe loa là biết đến giờ cắm cơm. Với họ, loa phường cũng tiện như chuông nhà thờ ở Tây vậy. Vả VN không phải nơi duy nhất có loa. Nhật và Đài Loan vẫn dùng loa báo tin, nhưng chỉ trong trường hợp thiên tai; đặc biệt ở Nhật. Vậy nếu muốn giữ loa phường, ta phải tìm cho nó một chức năng nào có ích hơn chức năng hiện nay mới được. Cái này khó đấy.
