“Tôi xin lỗi vì đã viết cho anh một lá thư dài, tôi không có thời gian để viết ngắn”.
Blaise Pascal, triết gia và nhà toán học Pháp, đã viết ra câu vô lý ấy trong “Lettres Provinciales”. Nhưng chỉ amateur mới cho rằng nó vô lý. Người viết chuyên nghiệp biết rằng viết ngắn mới khó và tốn thời gian. Vì sao lại thế?
Muốn viết ngắn, bạn phải cắt bỏ phần thừa – ở lớp Presto chúng tôi gọi là kỹ thuật Tăng Cơ Giảm Mỡ. Việc cắt gọt tốn thời gian: bạn phải cân đo từng ý tưởng xem cái nào kém hay rồi lọc bớt. Có những người lọc xong thấy bài mình chẳng còn chữ nào. Chuyện bình thường. Viết ra một mớ vô nghĩa là tội mà ai cũng mắc phải, kể cả các nhà văn lớn. Nhưng lọc ý tưởng chỉ là bước một. Bạn còn phải chọn lại từ ngữ cho chính xác. Cùng một nội dung sao bạn lại dùng từ này mà không phải từ kia? Có từ nào đồng nghĩa mà ngắn gọn hơn không? Muốn tìm ra từ ngắn gọn, bạn phải biết chính xác mình đang nghĩ gì. Và nó dẫn đến vấn đề thứ hai: muốn viết ngắn, bạn còn phải hiểu sâu về đề tài.
Mấy anh dạy kinh tế loại xoàng ưa giải thích kinh tế bằng từ ngữ kiểu bác học, khó hiểu, rồi tiếng nước ngoài. Ngược lại, các giáo sư giỏi tìm ra cách giải thích ngắn và dễ hiểu nhất. GS Quách Mạnh Hào từng giải thích cách vận hành của nền kinh tế VN bằng một truyện cười về quán bia hơi, và nó dài chỉ mấy trăm chữ.
Những gì đáng nói thì đáng nói ngắn gọn. Kinh Dịch, một cuốn sách gồm cả triết học và nhân sinh quan của người Trung Quốc, chỉ gồm 64 quẻ vẽ bằng nét liền đứt, mỗi quẻ chỉ có một ý chính diễn tả bằng vài từ; và mỗi hào trong quẻ được giải nghĩa chỉ bằng một câu (sáu hào một quẻ). Bản gốc ngắn gọn như vậy, nhưng các bản giải nghĩa về nó thì dài thông thường từ 500 đến vài ngàn trang.
Trong Twilight of the Idols, Nietzsche viết rằng “Tham vọng của tôi là nói trong mười câu điều người khác chẳng nói được dù viết cả quyển sách”. Câu chân lý ấy đáng phải được in ra và treo trên bàn của tất cả những người làm nghề viết lách.
