“Trông mặt mà bắt hình dong”, hay nhìn mặt người đoán tính cách, là một việc phổ biến. Người VN có một kho stereotypes dành cho mọi kiểu khuôn mặt, dáng người.
Nhất lé, nhì lùn, tam dô, tứ rỗ. Ý là người mắt lé là những kẻ ghê gớm, đáng đề phòng nhất trong xã hội, kế đến là người lùn, người trán dô, người mặt rỗ. Khuôn mặt là nơi được quan sát kỹ nhất. Đàn ông mặt vuông chữ điền nghiễm nhiên được coi là chính trực, đứng đắn. Phụ nữ gò má cao trăm phần trăm đanh đá sát chồng. Rồi thì mắt một mí vừa đĩ vừa gian. Rồi người ta nhìn trán. Trán cao rộng ắt thông minh. Trán dô bướng bỉnh. Trán ngắn hẹp là ngu độn dốt nát. Rồi người ta nhìn miệng. Đàn ông miệng rộng thì sang, đàn bà miệng rộng tan hoang cửa nhà. Mỏng môi hớt lẻo. Nốt ruồi quanh miệng ăn nói điêu ngoa. Rồi người ta nhìn tai. Tai to số làm quan. Tai dài dái tai dày dặn số phú quý. Vân vân.
Những kiểu trông mặt bắt hình dong thế này thật vô lý, nhưng tại sao đôi lúc ta vẫn tin? Có lẽ vì không phải lúc nào ta cũng có đủ thời gian tìm hiểu kỹ về người khác. Cũng giống như đi mua quả dưa hấu không được bổ thử thì ta nhìn vỏ rồi lấy tay gõ để đoán dưa nhiều nước hay không. Vả nếu trông mặt bắt hình dong lúc nào cũng sai thì tiện cho ta quá. Nhưng có lúc nó lại đúng mới chết dở. Quả thực ta cũng có khi gặp những người trán cao thông minh, gặp những người trán dô bướng bỉnh, hoặc gặp những người gò má cao có ba đời chồng.
Nhưng dùng ngoại hình đánh giá tính cách hay tương lai của con người thì thật bất công, vì đó là những đặc điểm cha sinh mẹ đẻ không ai chọn được. Vả ngày nay phẫu thuật thẩm mỹ dễ dàng, ai cũng có thể thay đổi khuôn mặt. Chả nhẽ cứ đi sửa mũi hay tẩy nốt ruồi là tính cách đột nhiên thay đổi? Đôi khi nó vẫn đúng vì định kiến xã hội ảnh hưởng đến con người. Giả dụ bạn sinh ra có vầng trán dô, rồi từ bé đến lớn ai cũng bảo bạn thế này bướng bỉnh; người lớn đối xử với bạn như một đứa trẻ ngỗ ngược, và kết quả sau hàng chục năm là bạn thành ra ngỗ ngược thật.
Vậy trông mặt bắt hình dong không những không công bằng mà còn ảnh hưởng tới sự hình thành tính cách của người bị nhận xét, ta nên bỏ đi mới được.
