Ai học tiếng Tây Ban Nha ắt hẳn đều biết câu nổi tiếng “Bầy én đen sẽ quay trở lại” – Volverán las oscuras golondrinas, câu mở đầu trong Rima LIII (Bài Thơ Số 53) của Bécquer.
Tôi đã dịch kha khá thơ bằng tiếng Tây Ban Nha, nhưng duy nhất có bài này rất thích thì chưa bao giờ dám dịch, bởi vì Rima LIII là một bài kinh điển ai cũng biết, mà hễ đã là kinh điển thì mỗi người đã gắn cho nó một kỷ niệm riêng tư hoặc một ký ức nào sâu kín, như thể ta nghe một bài hát này thì sẽ nhất định chỉ nhớ về một người này chứ không thể là người kia.
Vì riêng tư như vậy, dịch thế nào cũng sẽ bị chê. Thế mà tôi lại trót dịch mất.
Nhưng tệ nhất không phải bị chê, mà vì dịch xong tự tôi thấy không hay nữa. Khi đọc Rima LIII bằng nguyên bản Tây Ban Nha, bạn sẽ nghe thấy âm điệu vô cùng da diết và buồn bã trong từng chữ một, những nốt cao liên tiếp mô phỏng tiếng chim và một loạt vần “a” làm cho không khí càng thêm não nề, nghe như lời kêu đau đớn. Dịch sang tiếng Việt thì không còn gì cả.
Bécquer là nhà thơ Tây Ban Nha sống ở thế kỷ 19. Ông chịu ảnh hưởng lãng mạn từ Cervantes và Shakespeare, thế nên đối với độc giả ngày nay, hình ảnh trong thơ của ông rất…sến và ước lệ, không đặc sắc như các nhà thơ hiện đại (Pablo Neruda chẳng hạn).
Tôi rất tiếc vì đã không chuyển được trọn vẹn không khí u buồn của bài thơ sang tiếng mẹ đẻ, nhưng thôi coi như tôi dịch bài này trả nợ cho tiếng Tây Ban Nha, một thứ tiếng đã gắn với tôi nhiều năm mà tôi chẳng cống hiến gì được cho nó.
Bầy én đen sẽ quay trở lại
Làm tổ nơi ban công nhà em
Và như xưa
Đập cánh bên khung cửa
Nô đùa gọi tên em
Nhưng bầy én dừng cánh lúc đương bay
Ghé mắt nhìn vẻ em kiều diễm
Và nhìn anh hạnh phúc dạt dào
Bầy én biết tên hai đứa mình
Bầy én ấy
Sẽ không quay trở lại
Bụi hoa vàng sẽ quay trở lại
Trong vườn em nơi bức tường gạch rêu
Đóa hoa xinh chờ đêm buông xuống
Lại hé nở như một đêm xưa vậy
Nhưng giọt sương hai đứa mình từng ngắm
Giọt sương run run ngời sáng
Giọt sương ngã xuống như giọt lệ ban mai
Giọt sương ấy sẽ không quay trở lại
Lời yêu đương sẽ quay trở lại
Bên tai em nồng cháy vang lên
Trái tim em tưởng mãi ngủ say
Nhưng có khi sẽ bừng tỉnh lại
Nhưng quỳ gối lặng câm chăm chú
Tôn vinh em như Chúa trên bệ thờ
Yêu em như anh từng yêu
Xin em đừng tự dối lòng
Sẽ chẳng ai yêu em như vậy.
